استن لی فقید در مقدمه کتاب دانشنامه شخصیت‌های مارول می‌گوید: «شاهد تغییرات مداوم و متنوعی در دنیای مارول هستیم که هیچ‌کدام را از ابتدا تصور نمی‌کردم... ولی همیشه این سئوال را از خود پرسیده‌ام که واقعاً چه چیزی درون جادو نهفته است؟» این شخصیت‌های جادویی ابتدا از کتاب‌های مصوّر (کامیک‌بوک) سربرآوردند و سپس راه خود را به تلویزیون، سینما و بازی‌های ویدئویی باز کردند. اکنون در فروشگاه‌های اسباب‌بازی فروشی، پوشاک و ... نیز به چشم می‌خورند. تصور سینمای بدنه کنونی، بدون این ابرقهرمانان مقدور نیست. در این یادداشت به سیر تحول ده شخصیت مهم مارول می‌پردازم. شاید به نظر جای برخی دیگر از ابرقهرمانان شناخته شده مانند بتمن، سوپرمن و واندروومن در این یادداشت خالی باشد؛ چرا که آن ها عمدتا به شرکت دی‌سی کامیک مربوط هستند و البته در بعضی از فیلم ها و اپیزودها در کنار شخصیت‌های دیگر مارول قرار گرفته اند.

1. مرد عنکبوتی / اسپایدرمن

این شخصیت به‌صورت مشترک توسط استن لی و استیو دیتکو خلق و اولین بار در کتاب مصور تخیل شگفت‌انگیز (شماره 15، 1962) ظاهر شد. علاوه بر کتاب‌ها در چندین نمایش تلویزیونی، فیلم سینمایی و بازی ویدئویی نیز حضور دارد. اسپایدرمن در اصل پیتر پارکر است؛ پسری یتیم که بعد از فوت پدر و مادرش در حادثه هواپیما، توسط عمه و عمویش در نیویورک بزرگ می‌شود. او دشمنان زیادی دارد؛ مانند دکتر اختاپوس، ونوم و نورمن آزبورن / گابلین سبز. او توانایی خارق‌العاده‌اش ـ پرتاب مواد چسبناک، بالارفتن از دیوار و پرش‌های بلند ـ را پس از گزیده شدن توسط عنکبوت به‌دست می‌آورد. اقتباس‌های سینمایی زیادی با بازیگران متنوعی از اسپایدرمن شده است؛ مانند توبی مگوایر، اندرو گارفیلد و تام هالند. حتی یک سیاهپوست هم، نقش اسپایدرمن را در پویانمایی برنده جایزه اسکار، با نام به درون دنیای عنکبوتی (باب پرسیچتی، 2018) بازی کرده است.

2. مرد آهنی / آیرون من

شخصیت آیرون‌من به‌صورت مشترک توسط استن لی، لری لیبر، دان هک و جک کربی خلق شد. اولین بار در کتاب مصور داستان‌های هولناک (شماره 39، 1963) ظاهر شد، ولی تا سال 1968 اسم مرد آهنی را به خود نگرفته بود. آنتونی استارک، تاجری ثروتمند و مخترع است که در طی آدم‌ربایی دچار جراحتی در ناحیه سینه می‌شود. او زرهی مکانیزه می‌سازد و از دست آدم‌ربایش می‌گریزد. سپس از این لباس برای نجات دنیا استفاده می‌کند. از قابلیت‌های مختلف این زره / وسیله نقلیه می‌توان به پرواز، فرمان‌پذیری با صدا و شلیک انواع مواد منفجره اشاره کرد. استن لی در ابتدا از او به‌‌عنوان شمایلی برای مبارزه با کمونیسم در دوران جنگ سرد استفاده کرد. رابرت داونی‌جونیور در نقش آیرون‌من در 12 فیلم ظاهر شده است. آیرون‌من جایگاه سوم را در بین پنجاه شخصیت انتقام‌جو (اونجر) دارد.

3. پلنگ سیاه

این شخصیت توسط استن لی و جک کربی خلق و اولین بار در کتاب مصور چهار شگفت‌انگیز (شماره 52، 1966) ظاهر شد. اسم اصلی پلنگ سیاه، تی‌چالا و پادشاه و محافظ سرزمین خیالی به نام واکاندا است. توانایی‌های خارق‌العاده او از جنس اساطیری است و در اثر نوشیدن عصاره گیاهی به شکل قلب به‌وجود آمده است؛ اگرچه پلنگ سیاه با علم آشناست (دکترای فیزیک از آکسفورد دارد) و مهارت‌های بدنی را از طریق تمرین کسب کرده است. پلنگ سیاه اولین ابرقهرمان آفریقایی در کامیک‌بوک‌های جریان اصلی آمریکایی است. بعداً ابرقهرمانان رنگین پوست دیگری نیز خلق شدند: لوک کیج، فالکان، بلید یا فانوس سبز (گرین لنترن). چَدویک بوزمن فقید (2020 ـ 1976) در فیلمی به همین نام (رایان کوگلر، 2018) نقش‌آفرین شخصیت پلنگ سیاه بود، ولی اولین حضور سینمایی‌اش در کاپیتان آمریکا (آنتونی و جو روسو، 2016) بود.

4. دِدپول

یک پارودی (هجویه) بی‌نظیر که ابداً نمی‌توان او را پیش‌بینی کرد؛ ملقمه‌ای از خشونت، طنز و احساسات. ددپول اولین بار در کتاب مصور جهش‌یافتگان نوین (شماره 98، 1991) ظاهر شد. او در ابتدا متعلق به دسته ابرقهرمانان خلافکار (سوپرویلان) بود؛ اما کم‌کم تبدیل به ضدقهرمان شد. اسم اصلی او وید ولیسون است. از ویژگی‌های بارز او پُرحرفی و لطیفه‌گویی است. او (با نقش‌آفرینی رایان رینولدز) در فیلم‌های مختلفی نیز ظاهر شده است: منشاء انسان‌های ناشناخته: گرگینه (2009، گوین هود)‌، ددپول (2016، تیم میلر) و ددپول 2 (2018، دیوید لیچ). مشخصه ابرقهرمانی او امکان شفا پیدا کردن سریع است. بدن او نیز نسبت به داروها و مواد سمی مقاومت بالایی دارد.

5. کاپیتان آمریکا

این شخصیت توسط جو سیمون و جک کربی خلق و اولین بار در کتاب مصور کاپیتان آمریکا (شماره 1، 1941) ظاهر شد. او در قالب یک ابرسرباز معمولاً در نبردهای مربوط به جنگ جهانی دوم ظاهر می‌شد. داستان‌های مربوط به کاپیتان آمریکا در سال 1950 متوقف و از سال 1964 تا کنون دوباره منتشر شده‌اند. لباس او دارای نشانه‌هایی از پرچم آمریکاست، به‌همراه سپری که قابلیت پرتاب دارد. کاپیتان آمریکا در اصل استیون راجرز است؛ هنرمندی که به ارتش آمریکا می‌پیوندد و در آزمایشی شرکت می‌کند که هدف از آن افزایش قابلیت‌ نیروها و تبدیل کردنشان به ابرسرباز است. کریس اوانز در 9 فیلم در نقش کاپیتان آمریکا ظاهر شده است؛ از جمله کاپیتان آمریکا: اولین انتقام‌جو (2011، جو جانستون)، کاپیتان آمریکا: سرباز زمستان (2014، آنتونی و جو روسو) و کاپیتان آمریکا: جنگ داخلی (برادران روسو، 2016).

6. مرد مورچه‌ای / اَنت‌من

این شخصیت توسط استن لی، لری لیبر و جک کربی خلق و اولین بار در کتاب مصور قصه‌های شگفت‌انگیز (شماره 35، 1962) در معرض علاقمندان قرار گرفت. مرد مورچه‌ای در اصل دانشمند نابغه‌ای به نام دکتر هنری پایم است که موفق می‌شود ماده‌ای را اختراع کند که باعث تغییر سایز انسان می‌شود. او بنیانگذار تیم انتقام‌جویان (اونجرز) نیز هست. مرد مورچه‌ای با نقش‌آفرینی پل راد در فیلم‌های مختلفی حضور داشته است؛ مانند مرد مورچه‌ای (2015، پیتون رید)، کاپیتان آمریکا: جنگ‌های داخلی (2016، برادران روسو)، مرد مورچه‌ای و زنبور (2018، پیتون رید) و انتقام‌جویان: پایان بازی (2019، برادران روسو). از دیگر توانایی‌های مرد مورچه‌ای می‌توان به قدرت و سرعت خارق‌العاده، تغییر اندازه از ابعاد میکروسکوپی تا 30 متری و حفظ قدرت در اندازه‌های مختلف اشاره کرد.

7. گرگینه / وولورین

این شخصیت که با نام لوگان نیز شناخته می‌شود، با نام اصلی جیمز هولِت متولد شد. اولین بار در قالب مجموعه کتاب‌های مصور انسان‌های ناشناخته / مردان ایکس ظاهر گردید. او یک جهش‌یافته است که دارای احساسات حیوانی بوده و توانایی‌های جسمی‌اش پیشرفت کرده است. از دیگر ویژگی‌های لوگان امکان شفا یافتن و سه پنجه فولادی است که هنگام عصبانیت از هر دستش بیرون می‌آید. با وجود برخی تغییرات در بازیگران مجموعه فیلم‌های انسان‌های ناشناخته، هیو جکمن بازیگر ثابت این نقش بود که توانست جایزه گینس را نیز در همین زمینه به خود اختصاص دهد: طولانی‌ترین نقش‌آفرینی به‌عنوان یکی از شخصیت‌های مارول در 17 سال؛ از انسان‌های ناشناخته (برایان سینگر، 2000) تا لوگان (جیمز منگولد، 2017).

8. هالک

این شخصیت توسط استن لی و جک کربی خلق و اولین بار در کتاب مصور هالک شگفت‌انگیز (1962) ظاهر شد. اسم واقعی او دکتر بروس بنر است که از نظر جسمانی، ضعیف و به‌لحاظ اجتماعی، منزوی است؛ ولی وقتی تبدیل به هالک می‌شود،‌ به‌لحاظ جسمی و روحی دگرگون می‌گردد. میزان قدرت هالک، رابطه مستقیمی با اندازه خشمش دارد. هالک علاوه بر کتاب‌های مصور، در مجموعه‌های تلویزیونی، پویانمایی (انیمیشن) و فیلم‌های سینمایی زیادی حضور پیدا کرده است؛ از بازیگرانی که در نقش این غول سبزرنگ ظاهر شده‌اند، می‌توان به مارک روفالو، لو فِریگنو، اریک بانا و ادوارد نورتون اشاره کرد.

9. تور

تور ایزد صاعقه در سرزمین اَسگرد است که چکشی جادویی به نام میولنیر دارد. او اولین بار در کتاب مصور سفر به سرزمین جادو (شماره 83، 1962) ظاهر شد. خالق تور استن لی، جک کربی و لری لیبر بودند. او به‌صورت انفرادی و گروهی (در قالب گروه انتقام‌جویان) در داستان‌های مختلفی حضور داشته است. از توانایی‌های او می‌تواند به قدرت فراانسانی، سرعت بالا، قابلیت تله‌پورت، تولید الکتریسیته و تغییر آب و هوا اشاره کرد. در سال‌های اخیر، کریس هِمزوورث (بازیگر استرالیایی 37 ساله) نقش‌آفرین تور در هشت فیلم سینمایی بوده است.

10. بیوه سیاه‌پوش / بلک‌ ویدو

این شخصیت توسط استن لی، دان ریکو و دان هک خلق و اولین بار در کتاب مصور داستان‌های هولناک (شماره 52، 1964) ظاهر شد. اسم او در اصل ناتاشا رومانوف بوده که جاسوس روس است. او ضدقهرمان (آنتاگونیست) مقابل مرد آهنی است. بعدها به عضویت گروه شیلد (اداره مداخله استراتژیک و لجستیک خطر جاسوسی) و انتقام‌جویان (اونجرز) درآمد. از قابلیت‌های فراوان او می‌توان به مبارزه تن‌به‌تن، کاهش سرعت پیر شدن، سیستم ایمنی بدنی بالا و توانایی در کار با اسلحه‌های متعدد اشاره کرد. در سینما نقش او توسط اسکارلت یوهانسن و در هشت فیلم ایفا شده است؛ از جمله بیوه سیاه (2021، کِیت شورتلند).