فاطمه پاقلعه‌نژاد

سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر از امروز به طور رسمی آغاز می‌شود.

جشنواره سی‌ونهم فیلم فجر می‌توانست پرشورترین جشنواره همه ادوار فجر باشد. روزی که کرکره فجر ۳۸ را پایین می‌دادند هنوز کسی باور نداشت مهمان ناخوانده چینی که زمزمه‌ شیوعش در برخی کشورها پیچیده بود، قرار است این‌چنین دنیا را درنوردد و این‌گونه دشنه بر پیکر صنعت سینما فرو کند؛ اما حالا و امروز در زمان پهن شدن فرش قرمز فجر۳۹، زیر سایه شوم ویروس دوباره جان گرفته کرونا با ورژن انگلیسی و آفریقایی، سینما همچنان به امید زنده است.

صنعتی که یک سال است دقیقا زیر بار هجمه این ویروس نتوانسته قد علم کند و بهترین فیلم‌های سال قبلش به گِل نشستند. فیلم‌هایی که در ملغمه اکران چند خط در میان و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی یا اکران‌های اینترنتی فروشش به کف رسیده و سفره اهالی پشت دوربینش کوچک و کوچکتر شده و فیلم‌هایش یا شکست خوردند، یا قاچاق شدند و یا به بایگانی سپرده شدند به امید فردایی بهتر.

جشنواره فیلم فجر امسال اما برگزار می‌شود تا شاید دوباره رونقی به این سفره برگردد. خیلی خلاصه تر؛ خالی تر از ستارگان همیشگی‌اش و محدودتر و ترسوتر از همه ادوارش.

زیر تیغ سانسوری که برنده‌تر از گذشته در سال پایانی دولت یا همان اندک فیلم‌های جسورش را مثلا به بهانه گوش یک بازیگر کنار می‌گذارد یا چنان تیغ بر صحنه‌های شک‌دار کمدی‌هایش می‌زند که دیگر به خوش‌طعمی «شیشلیک» نباشند و یا خود سازندگانش از ترس قضاوت‌هایی که هر روز تندتر می‌شوند، دست به خود سانسوری می‌زنند که «ابلق»شان ابتر می‌شود.

این حال و روز فجر۳۹ است. فجری که به امید زنده مانده که برگزار شود تا شاید چرخ از حرکت افتاده سینمای‌مان را دوباره به حرکت درآورد و ترس سینمارفتن را از دل مردم به در کند. مردمی که کافه می‌روند و ماسک نمی‌زنند. در بازارها در هم می‌لولند و در پارک‌ها و مهمانی‌ها از هیچ حرکتی برای کمک به شیوع این ویروس منحوس کم نمی‌گذارند. اما به وقت سینما، با ظرفیت‌های کمتر، با فاصله‌های بیشتر و با پروتکل‌های حداکثری هم می‌ترسند.

فجر ۳۹ باید این ترس را از دل‌ها بزداید . چه تلخ که قهرمان فیلم افتتاحیه‌اش با آن جثه تنومند، همین امروز روی تخت مراقبت‌های ویژه، با نفس‌های به شماره افتاده باید به انتظار واکنش منتقدان به «رمانتیسم عماد و طوبا» باشد و اهالی سینما با خود خاطره تلخ روزهایی را دارند که این ویروس، آنها را در سوگ کامبوزیا پرتویی، پرویز پورحسینی، کریم اکبری مبارکه و ... نشاند.

با همه اینها اما باز پاتوق اهالی رسانه و منتقدان سینما در این دوره از جشنواره برج میلاد و پردیس ملت است. یک بار دیگر و در سال کرونا، آنها قرار است ده روز فیلم ببینند، ستاره بدهند، زرشک تقسیم کنند و شب منتظر بمانند که فراستی با کارد سلاخی اش به جان کدام فیلم، کدام کارگردان و کدام بازیگر می‌افتد.

بفرمایید ، این شما و این سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر و ویژگی‌های خاصش!

اولین جشنواره بدون هیات انتخاب

در فجر سی‌ونهم که تا همین یکی دوماه پیش برگزاری‌اش در هاله‌ای از ابهام قرار داشت، با تصمیم دبیر جشنواره که در حوزه اختیاراتش در قانون تعریف شده، هیات انتخاب حذف شدند و وظیفه آنها به هیات داوران سپرده شد. هیات داوران این دوره از جشنواره فیلم فجر متشکل از محمد احسانی (مدیر فرهنگی)، ساره بیات (بازیگر)، مرتضی پورصمدی (مدیر فیلمبرداری)، بهرام توکلی (نویسنده و کارگردان)، نیما جاویدی (نویسنده و کارگردان)، سیدجمال ساداتیان (تهیه‌کننده) و مصطفی کیایی (نویسنده و کارگردان) به تماشای 62 فیلم حائز شرایط شرکت در جشنواره فیلم فجر نشستند و از میان آنها به شیوه‌ای متفاوت دست به انتخاب زدند. این هیات 7نفره به تماشای فیلم‌ها نشستند و از میان آنها کاندیداهای سیمرغ در رشته‌های مختلف را برگزیدند. به این ترتیب فیلم‌هایی که حداقل یک کاندیدا در این لیست داشتند، در جشنواره سی‌ونهم نمایش داده می‌شود. با این شیوه امسال اهالی رسانه، منتقدان و آن گروه از علاقمندان به سینما که موفق به خرید بلیت سینماهای مردمی می‌شوند، به تماشای تنها 16فیلم خواهند نشست.

جشنواره سی‌ونهم زیر سایه توقیف «قاتل و وحشی»

ماجراهای آخرین ساخته حمید نعمت‌اله حالا با دو دوره از جشنواره فیلم فجر گره خورده است. دوره اول، جشنواره سی‌وهشتم و مشکل مالکیتی‌ای که مانع از نمایش «قاتل و وحشی» در جشنواره فیلم فجر شد و امسال، جشنواره سی‌ونهم و ماجرای گوش لیلا حاتمی!

فیلمی که برخی منتقدان با هیجان آن را مهمترین ساخته سینمای بعد از انقلاب و برخی با کمی تخفیف مهمترین ساخته دهه 90 می‌دانند، حالا با عدم توفیق در کسب پروانه نمایش، عنوان غایب بزرگ سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر را از آن خود کرده است. براساس شنیده‌ها مشکل «قاتل و وحشی» از سر تراشیده و گوش‌ لیلا حاتمی نشات می‌گیرد. در بخشی از فیلم این بازیگر که نقش «زیبا» را ایفا می‌کند در دام یک گروه گانگستری می‌افتد و تراشیدن موهای او در جریان یکی از شکنجه‌های این گروه رخ می‌دهد. در ادامه داستان زیبا که برای فرار از دست این گروه بی‌رحم می‌جنگد با سر تراشیده جلوی دوربین ظاهر می‌شود که همین موضوع باعث می‌شود عضو فقهی شورای پروانه نمایش این مورد یک مورد شرعی تشخیص بدهد و فیلم را به محاق توقیف ببرد. هرچند این سر تراشیده در چندین و چند فیلم از دهه 60 تا به امروز تکرار شده اما هنوز نظر فقهی واحدی درباره آن وجود ندارد و همین موضوع باعث تصمیمات سلیقه‌ای درباره فیلم‌‌ها شده است.