عرفان حاج‌بابایی

 فوتبال ایران طی روزهای گذشته دو ناکامی تلخ را تجربه کرد. مطابق برنامه ریزی کنفدراسیون فوتبال آسیا، در ابتدا اعلام شد که مسابقات مرحله گروهی رقابت های لیگ قهرمانان آسیا 2021 که فروردین ماه 1400 آغاز خواهد شد، به صورت متمرکز در سه کشور عربستان،امارات و هند برگزار می شود. معنای این خبر این بود که تیم های ایران امکان برگزاری هیچ مسابقه ای را در خانه خود ندارند. این اتفاق ناراحت کننده اما با یک خبر تلخ دیگر تکمیل شد و آن هم اهدای میزبانی دور برگشت مرحله اول مقدماتی رقابت های جام جهانی 2022 به کشور بحرین بود. در شرایطی که ایران طبق برنامه می بایست سه بازی از چهار بازی دور برگشت را در خانه خود برگزار می کرد، حالا با اعلام ای اف سی باید در خرداد 1400 به منامه برود و آن جا با تیم های هنگ کنگ، کامبوج، بحرین و عراق مواجه شود.

روز گذشته اما مطرح شدن حرف‌هایی جدید از سوی ابراهیم شکوری،معاون اجرایی باشگاه پرسپولیس،نورافکن تازه‌ای بر روی این ماجرا تاباند. صحبت‌هایی که به نظر می آید نسبت به آن ادعاهای احساسی، بسیار بیشتر به واقعیت نزدیک است.

شکوری چه گفت؟

ابراهیم شکوری به ابعاد مهم دیگری از ماجرای عدم میزبانی ایران در تورنمنت پیش رو اشاره کرد: «ما تمام شرایط را داشتیم اما دیگر مسائلی مثل حق پخش تلویزیونی باعث شد میزبانی را نگیریم. برگزاری بازی ها یک سری الزامات بین المللی دارد که باید به آن ورود کنیم. پرسپولیس به عنوان قهرمان چهار سال گذشته، با حضور در دو فینال آسیا، به عنوان پرطرفدارترین تیم ایران هیچ درآمدی از حق پخش تلویزیونی و تبلیغات محیطی ندارد. مشخص است که ای اف سی به دنبال درآمدزایی است و می‌خواهد با اسپانسرها درآمدزایی کند. متاسفانه نه پرسپولیس که دیگر تیم ها هم هیچ درآمدی از این بخش ها ندارند. طبیعی است ای اف سی به این خاطر میزبانی را به ما ندهد. »

حق پخش تلویزیونی چیست و چه اهمیتی در فوتبال امروز دارد؟

حقوق پخش تلویزیونی مسابقات از اصلی‌ترین منابع درآمدی فدراسیون‌ها و باشگاه‌ها محسوب می‌شود. در واقع حقوق پخش تلویزیونی در کنار بلیت فروشی مسابقات، اسپانسرینگ و اقلام هواداری، یکی از «محصولات» تیم‌های ورزشی است و در حال حاضر بیشترین منبع درآمد تیم های فوتبال به حساب می آید.

حقوق پخش تلویزیونی قراردادی است که مطابق آن، برگزارکننده‌ رویداد از طریق فروش آن به شبکه‌های تلویزیونی به آن ها اجازه پخش این رویداد را داده و در ازای دریافت مبلغی، درآمد کسب می‌کند. مشتریان فدراسیون‌ها و باشگاه‌ها در مسئله حق پخش، شبکه‌های تلویزیونی هستند. به طوری که این ارگان‌های ورزشی حقوق تلویزیونی مربوط به مسابقات تیم‌های خود را در این بازار به قیمتی قابل توجه به فروش می رسانند. شبکه‌هایی که بدون خریداری حقوق تلویزیونی رویداد، آن را پخش می‌کنند اقدام‌شان غیرقانونی بوده و صاحب حقوق آن رویداد و مسابقه، می‌تواند نزد مرجع قضایی صلاحیتدار از شبکه مذکور شکایت و خسارت دریافت کند.

فوتبال ایران و حق پخشی که وجود ندارد

همانطور که اشاره شد، بیشترین درآمد باشگاه های فوتبال به مسئله حق پخش بر می گردد. به عنوان مثال باشگاه لیورپول در فصل قبل، 174 میلیون یورو از این راه کسب کرد. این رقم در سال 2019 برای بارسلونا 130 میلیون یورو و برای رئال مادرید 125 میلیون یورو بود.

در فوتبال ایران باشگاه ها درآمدی از حق پخش ندارند. به دلیل اینکه اکثر باشگاه ها و همچنین صداوسیما دولتی است و امکان تاسیس تلویزیون خصوصی هم وجود ندارد، پولی از این چرخه نصیب باشگاه ها نمی شود. این در حالی است که طی سالیان اخیر و با تصویب قانون پنج ساله ششم توسعه،صداوسیما مکلف شده چنین پرداختی‌ به باشگاه ها داشته باشد اما تا به حال ریالی در این زمینه پرداخت نشده است.

این اتفاق در حالی می افتد که کنفدراسیون فوتبال آسیا تاکید و توجه بسیاری بر روی مسئله حق پخش تلویزیونی باشگاه ها دارد و وقتی اساسا در فوتبال ایران این مسئله به رسمیت شناخته نشده، چرا ای اف سی باید میزبانی چنین رویدادهایی را به کشوری بدهد که نقض این مسئله در آن به آب خوردن انجام می شود؟

این در حالی است که صداوسیمای ایران به دلیل بدهی انباشته قبلی و تحریم های بین المللی، امکان پخش بازی های فصل گذشته لیگ قهرمانان آسیا را نداشت چرا که کارگزار فروش حق پخش این رقابت ها، اعلام کرد که به دلایل فوق، نمی تواند به تلویزیون ایران، سیگنال‌های معتبر را بفروشد تا صداوسیما تمامی مسابقات فصل قبل از جمله فینال لیگ قهرمانان بین پرسپولیس و اولسان را به صورت غیرقانونی و بدون داشتن مجوز پخش، روی آنتن بفرستد.

صداوسیما طی سالیان اخیر نه تنها حقوق مربوط به حق پخش مسابقات بین المللی را چندان رعایت نکرده، بلکه حق باشگاه ها در داخل را هم رعایت نکرده و چگونه می توان انتظار داشت در شرایطی که ای اف سی نگرانی جدی بابت رعایت حق پخش تلویزیونی رقابت های آسیایی دارد، میزبانی را به ایران بدهد؟ صداوسیمایی که به گفته غلامعلی جعفرزاده، نماینده مجلس دهم، با قلدری حق پخش تلویزیونی فوتبال را نمی دهد. صداوسیمایی که تا وقتی بدون هیچ رقیبی یکه تازه عرصه رسانه در کشور باشد، بعید است رویه غلط خود را تغییر بدهد.

 اتفاقاتی که همه نشان دهنده دلایلی منطقی است که ورای شعارهای احساسی، باعث شد تا ایران امکان میزبانی را از دست بدهد. اتفاقاتی که نشان دهنده این است که ما باید اصلاحاتی اساسی را در این حوزه کلید بزنیم و بیش از گذشته به قواعد بین المللی احترام بگذاریم.