باکس سریال‌های مناسبتی در سال‌های نه چندان دور بهترین و پربیننده‌ترین باکس پخش مجموعه‌های تلویزیونی بود. تفاوتی نمی‌کرد نوروز باشد، یا دهه  اول محرم و یا ماه رمضان؛ سریالی که در باکس مناسبتی قرار می‌گرفت پرمخاطب می‌شد و در اغلب موارد خیابان خلوت کن.

حالا اما چندسال است که کنداکتورهای مناسبتی تلویزیون، هر سال تهی‌تر از سال قبل هستند. چه آن سال‌ها که تولید سریال در شبکه‌های مختلف به حداقل رسیده بود و چه در دو سه سال اخیر با بودجه‌ای صندوق ذخیره ارزی که خاص سریال‌سازی به تلویزیون تزریق شد و معاونت سیمای سازمان صداوسیما از افزایش ۱۲۴درصدی ساخت سریال (نسبت به سال۹۴) در سال۹۹ خبر می‌دهد.

نگاهی به نظرسنجی‌های اخیر سازمان تحقیقات صداوسیما اما حاکی از آن است که در کنار این افزایش تعداد سریال‌ها، کیفیت و در نتیجه میزان مخاطب آنها با کاهش قابل ملاحظه ای روبه رو بوده و درحقیقت کیفیت محتوایی و فنی سریال‌ها قربانی این سیاست افزایش کمیت و به اصطلاح «سری‌دوزی» در ساخت مجموعه‌های تلویزیونی شده است.

 به این رقم‌ها دقت کنید:

در نظرسنجی‌ای که در هفتم فروردین ماه 99 منتشر شد، فصل ششم سریال پایتخت‌ با 75درصد مخاطب پربیننده‌ترین سریال بود. رقم قابل توجهی که برای نوروز رقم معمولی است. نظرسنجی دیگری که در ۱۳اردیبهشت منتشر شد، نون،خ۲ را پربیننده‌ترین سریال معرفی کرد که ۵۶درصد مخاطب در کل کشور داشت. سرباز پربیننده‌ترین سریال در نظرسنجی منتشرشده در آغاز تیرماه بود با ۲۰درصد مخاطب. در پایان تیرماه هم دخترم نرگس ۲۶درصد مخاطب تلویزیون را به خود اختصاص داده بود، نجلا با ۳۵درصد و خانه امن با  ۳۶درصد پرمخاطب‌ترین سریال‌های باکس پاییزی تلویزیون در سال گذشته بودند. سریال خانه امن همچنین در نظرسنجی ۱۵دی ماه ۴۶درصد مخاطب داشته است.

این ارقامی که مرکز تحقیقات صداوسیما به عنوان مخاطب مجموعه‌های تلویزیونی سیما در آمار خود آورده، برای رسانه‌ای که هنوز هم در اغلب شهرها و روستاهای کشور تنها رسانه عمومی در دسترس مردم است، نشان‌دهنده اتفاقی است که در سال‌های اخیر در مدیریت سیما رخ داده است. برای درک هر چه بهتر موضوع، نگاهی بیندازیم به میزان مخاطب سریال‌های ماه رمضان سال۹۹ و سریال‌های ماه رمضان سال۸۹ یعنی یک دهه قبل از آن.

بر اساس آمار اعلام شده در سال۹۹، سریال زیرخاکی از شبکه یک با ۴۴درصد مخاطب در صدر قرار دارد. سریال بچه مهندس۳ از شبکه دو با ۳۳درصد مخاطب در رتبه دوم و سرباز از شبکه سه با ۲۴درصد در رتبه سوم است. همچنین پدرپسری محصول شبکه پنج با ده درصد کم مخاطب‌ترین سریال ماه رمضان۹۸ بوده است.

در سال۸۹ اما سریال جراحت با ۷۴درصد بیننده در صدر سریال‌های رمضان قرار داشت. بعد از این مجموعه، سریال ملکوت با ۶۵درصد بیننده دومین سریال پرمخاطب ماه رمضان بود. در رتبه سوم، مجموعه در مسیر زاینده‌رود به کارگردانی حسن فتحی با ۵۸درصد بیننده و چهارمین سریال پربیننده مجموعه خانه به دوش به کارگردانی رضا عطاران با ۴۲درصد بیننده بود که در آن سال بازپخش شده بود.

نکته جالب توجه اما این است که در همین سال گذشته هم خبری منتشر شد که حتی بازپخش سریال متهم گریخت از سریال سرباز که در بهترین ساعت کنداکتور رمضان روی آنتن می‌رفت پربیننده‌تر بود.

این روند در سال۱۴۰۰ هم در حال تکرار است و حالا پس از گذشت شش روز از ماه رمضان و شش قسمت از سریال‌های رمضانی، آنچه مخاطب را بار دیگر دل زده کرده، کیفیت پایین سریال‌های باکس مناسبتی صداوسیما در این ماه است.

سریال یاور اولین سریالی است که پس از اذان مغرب و بیش از ۲۰دقیقه پیام‌های بازرگانی روی آنتن شبکه سه می‌رود. سریالی که تیم سازنده آن همان تیم سازنده سریال پرمخاطب ستایش هستند و این یکسان بودن تیم سازنده در هر دو سریال به بازیگران هم سرایت پیدا کرده و کاراکتر داریوش ارجمند در یاور دقیقا شبیه کاراکتری است که در ستایش نقش آن را ایفا می‌کرد. شباهتی که به گفته یکی از بازیگران، خواست مدیران شبکه سه بوده است.

شبکه دو فصل چهارم بچه مهندس را روی  آنتن برده. سریالی که در فصل‌های پیشین توانست رقم مخاطب قابل توجهی را جذب کند اما در این فصل و پس از گذشت شش قسمت نه تنها قصه هنوز راه نیفتاده که گره‌ای که خط اصلی قصه را پیش می‌برد، همان گره‌ای است که در قسمت آخر فصل قبل باز شده بود و مخاطبان در شبکه‌های اجتماعی مختلف این سوال را مطرح می‌کنند که آیا بهتر نبود پرونده بچه مهندس در همان فصل سوم به پایان برسد؟  

احضار سریال شبکه یک که بیشترین تبلیغات را در میان سریال‌های ماه رمضان۱۴۰۰ به خود اختصاص داده و سریال ماورایی ژانر وحشت پس از سال‌ها بود، هم از همان قسمت اول با واکنش منفی بسیاری از مخاطبان روبه‌رو شد. سریالی که قرار بود ترسناک باشد و حتی در چند سکانس هشدار مثبت۱۴ در کنار صفحه تلویزیون حک شده بود به خاطر بازی بد و اگزجره بازیگران اصلی خنده‌دار به نظر می‌رسید و همین موضوع اعتراض مخاطبان را به دنبال داشت.

از شبکه پنج و سریال رعدوبرق هم بگذریم که همان یک قسمتی که از آن پخش شد، گویای کیفیت پایین این ساخته بهروز افخمی بود و شاید این شانس مخاطب سریال‌های ماه رمضان بود که این سریال در غیاب مدیریت و برنامه‌ریزی استانداردی که از ابتدایی‌ترین مشخصه‌های یک شبکه تلویزیونی است به یک‌باره و به بهانه سنگینی فرایند پس‌تولید از کنداکتور کنار گذاشته شد و شبکه پنج یک سریال چینی را جایگزین آن کرد.

 با این تفاسیر به نظر می‌رسد در غیاب عنصر کیفیت در سریال‌های ماه مبارک رمضان، امسال نیز مانند سال گذشته برای برخی از مخاطبان تماشای سریال‌های ترش و شیرین به کارگردانی رضا عطاران و صاحبدلان به کارگردانی محمدحسین لطیفی جذاب‌تر از تماشای سریال‌هایی است که تولید سال۹۹ هستند و باید دید مدیران و سیاست‌گذاران صداوسیما تا چه زمانی به درصدهای مخاطب زیر ۵۰درصدی مجموعه‌های تلویزیونی تولیدی‌شان اکتفا می‌کنند و برای بازگشت به روزهای اوج این رسانه یا حتی نزدیک شدن به آن هیچ برنامه‌ای ندارند. 

توضیح: طرح بیلبورد با الهام از لوگوی سریال احضار ساخته علیرضا افخمی